Gdyby panicz Kazio nie stchórzył... ["Zanim", Recenzja]

Oficjalna biografia, wsparta pisemną relacją córki, licznymi dokumentami, listami i przekazami, pozwala dość wiernie oddać życie wielkiej polskiej uczonej. Ale zwykle interesuje odbiorcę burzliwy czas paryski. Co zaś działo się „Zanim”? Tę część życiorysu wzięła udatnie na warsztat Katarzyna Zyskowska - Ignacik, która wcześniej przygotowała, między innymi, trzytomową serię „Upalne lato”. Już tam zamanifestowała zainteresowanie silnymi bohaterkami, których charakterów nie łamią okoliczności i konwenanse. Nic zatem dziwnego, że i postać z historii, Mania - Maria Skłodowska, idealnie nadała się na bohaterkę kolejnej powieści. Kim więc była?

Idealną pozytywistką, pozytywną idealistką. Młodą, ambitną dziewczyną ze zubożałej rodziny ziemiańskiej, której ojciec zadbał o wszechstronne przygotowanie naukowe. Komuś, komu przyszło żyć w czasach, kiedy nie tylko zabraniano nauczania po polsku, ale i nie do pomyślenia było, by po naukę na uniwersytecie sięgnęła kobieta. Szlachetne, nowoczesne podejście ojca panny Skłodowskiej to było jednak za mało, by jej marzenia mogły się spełnić. Nie tylko zresztą jej, bo w kolejce po indeks Sorbony pierwsza była siostra Marii, Bronia. Dziewczęta wzięły więc los w swoje ręce. Ustaliły siostrzaną solidarność. Na paryskie studia Broni Mania będzie zarabiać w Polsce guwernerką, a potem, kiedy Bronisława stanie już po dyplomie na nogi, ściągnie na studia w Paryżu i Marię.

Akcja „Zanim” toczy się właśnie w czasie... zanim do tego doszło. Mania Skłodowska robiła wszystko, by znaleźć zajęcie przy ukochanym ojcu i rodzeństwie, w Warszawie. Wtedy na horyzoncie pojawiła się wymagająca, acz dobrze płatna oferta. Rok guwernerowania w majątku położonym na krańcach zaboru. Osiemnastoletnia Maria Skłodowska znalazła tam nie tylko zarobek. Znalazła wielką miłość syna dziedziców, światłego studenta, który podzielał jej pozytywistyczne pasje i doceniał niezależność młodej kobiety. Tyle tylko, że w decydującym momencie panicz Kazimierz przestraszył się wizji wydziedziczenia i porzucił idealną pozytywistkę... Pogłębiając tylko jej determinację w wyjeździe do Francji. Co było dalej - wiadomo. Sorbona, Piotr Curie, Noble, romanse, choroba, Panteon... Czy stałoby się to wszystko, gdyby nie słaby charakter Kazia Żórawskiego? Na pewno tak. Dziewczęce zauroczenie nie było w stanie stłumić prawdziwego ognia pasji, miłości do nauki, wiedzy. A dzięki tej sztambuchowej historii mogliśmy poznać galerię pysznych typów ziemiańskiej Polski, z ich uprzedzeniami, stereotypami, zwyczajami. Wszystko to zaś zderzone z pierwiastkiem postępowego Nowego, które, szczęśliwie (nie tylko dla kobiet), wreszcie przyszło...

„Zanim”, powieść biograficzna
Katarzyna Zyskowska-Ignacik, Wydawnictwo MG, Warszawa 2016.